I. Xây dựng một kế hoạch tổng thể về phát triển bộ sưu tập số
Xây dựng mục tiêu
Việc xây dựng thư viện số là nhằm đáp ứng năm (5) yêu cầu sau [1,13]:
Societies – mãn nguyện nhu cầu thông tin
Scenarios – Cung cấp dịch vụ thông báo
Spaces – Hiển thị đa công cụ
Structures – Tổ chức cấu trúc thông tin
Streams – Truyền đạt thông tin
Có thể người bệnh quan tâm tài liệu : số hóa tài liệu lưu trữ
2 Xác định nguồn tin số hoá/cần số hoá:
2.1. Loại hình văn bản cần số hoá
Văn bản & Tài liệu: Sách, tạp chí, bài viết, mỏng, luận văn, …
Âm thanh & Video: Bài nói chuyện, bài giảng, âm nhạc, phim ảnh, …
thông báo địa lý: Hình ảnh, bản đồ, …
thông tin sinh vật học: con người, động vật, thực vật, gen, …
Hình ảnh & Đồ hoạ: Hình ảnh 2D, 3D, bản vẽ kỹ thuật, lược đồ, …
Phần mềm & dữ liệu: chương trình, hình mẫu (model), mô phỏng (simulation), vv…
2.2. Xác định các nguồn/kho tài liệu đã được máy tính hoá
- Tài nguyên trong thư viện: tài liệu dạng truyền thống (sách, báo…), tài liệu đã được máy tính hoá (file âm thanh, file văn bản, các CSDL thư mục, các CSDL toàn văn (luận văn, luận án, hình ảnh…)…
- Các hệ thống liên thông: thư viện khác, bảo tồn, trọng điểm thông tin, …
Tham khảo thêm : dịch vụ nhập liệu chuyên nghiệp
3. Đánh giá cơ sở hạ tầng
- Cơ sở hạ tầng CNTT: máy tính, máy chủ, hệ thống mạng và các hệ thống lưu trữ dữ liệu. Đánh giá khả năng có kho tài nguyên tại chỗ mang tính tụ hợp cùng với các hệ thống thư viện liên thông mang tính phân tán. Việc tổ chức liên thông và giao diện sử dụng hiệu quả là nhu cầu chỉ có cổng thông báo có thể giải quyết được
- Con người: kế hoạch đề nghị có bao lăm nguồn nhân công tham gia, trong đó có bao lăm nhân viên cơ hữu có đủ trình độ có thể tham dự dự án ngay, bao nhiêu nhân viên bên ngoài có thể thuê theo sự vụ, bao nhiêu viên chức cần phải đào tạo để có thể thực hành được công việc…?- Nguồn lực tài chính: xác định ngân sách và kế hoạch giải ngân sát với thực tiễn để đảm bảo tiến độ khai triển dự án/ kế hoạch đề ra.
4. Những đề nghị về quản lý tài liệu số hoá
Đối tượng là các chuỗi dữ liệu (tỉ dụ các biểu ghi thư tịch, các chuỗi hình ảnh) có cấu trúc (tỉ dụ Dublin Core hoặc video MPEG-7) kèm theo phương thức sử dụng (không chỉ đơn thuần biểu ghi hoặc nội dung văn bản)
Đa ngôn ngữ (Việt, Anh, Pháp, …):
Loại hình thông báo: toàn văn (full-text), tóm lược, siêu dữ liệu
Đa công cụ (multimedia): cấu trúc, chất lượng, tầng
Cấu trúc dựa trên chuẩn XML: DC, MODS, MARC 21 XML, …
Bộ sưu tập phân tán: Kleisli, CIMI, Z39.50, …
kiếm tổng quát: thu thập đa nguồn, tuyển lựa tự động theo kinh nghiệm, tìm kiếm song song, hoà trộn kết quả
Truy cập: Phân quyền, phân cấp, IPR, tính phí, bảo mật và cá nhân chủ nghĩa hoá
Đối với tài liệu trên giấy:
Đối với những tài liệu không nhận dạng quang (gọi tắt là OCR) là những tài liệu xuất bản bằng hình thức in roneo, đánh máy chữ và chất liệu giấy rất xấu thì dung lượng sản phẩm phải nhỏ nhưng vẫn giữ được độ sắc nét của chữ, hình ảnh trong tài liệu.
Đối với tài liệu OCR (thường là những tài liệu in sau này có chất lượng tốt) thì sản phẩm phải có chức năng quãng toàn văn nội dung tài liệu (Searchable fulltext). Định dạng của sản phẩm đầu ra phong phú, bao gồm nhiều định dạng: doc, xls, txt, pdf…
5. Phần mềm quản lý thư viện số và mô hình thư viện số
Phần mềm quản lý thư viện số là một phần chẳng thể thiếu để quản lý nguồn tài nguyên số nói riêng và quản lý khẩn hoang thư viện số nói chung. hiện thời, có rất nhiều phần mềm quản lý thư viện số từ những phần mềm thương nghiệp của các công ty tin học như phần mềm thư viện số của Công ty CMC, Công ty Tinh Vân, Công ty lạc Việt…, cho đến các phần mềm mã nguồn mở như Dspace, Greenstone… Dưới đây là một mô hình thư viện số căn bản trên thế giới:Mô hình thư viện số căn bản
Có thể người bệnh quan tâm tài liệu : dịch vụ scan tài liệu uy tín
6. Vấn đề bản quyền tài liệu số hoá
Vấn đề bản quyền là vấn đề rất quan yếu đối với các thư viện hiện. Theo Luật sở hữu trí não Việt Nam, những tài liệu dưới đây không được bảo hộ bản quyền:- Luật sở hữu trí não Việt Nam 2005; Chương I, Mục 1, Điều 15 “Các đối tượng không thuộc phạm vi bảo hộ quyền tác giả: 1. tin tưởng.# thời sự đơn thuần đưa tin. 2. Văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hành chính, văn bản khác thuộc lĩnh vực tư pháp và bản dịch chính thức của văn bản đó. 3. Quy trình, hệ thống, phương pháp hoạt động, khái niệm, nguyên lý, số liệu”- Luật sở hữu trí não Việt Nam 2005: Điều 27, khoản (a), (b) “…Tác phẩm không thuộc loại hình quy định tại điểm a khoản này có hạn vận bảo hộ là suốt cuộc đời tác giả và năm mươi năm tiếp theo năm tác giả chết; trong trường hiệp tác phẩm có đồng tác giả thì hạn vận bảo hộ chấm dứt vào năm thứ năm mươi sau năm đồng tác giả rốt cuộc chết”Việc số hoá tài liệu cho thư viện số là không vi phạm bản quyền nếu: Tài liệu nằm ngoài bản quyền hoặc tài liệu được bảo hộ bản quyền nhưng số hoá để dùng với mục đích phi thương mại trong khuôn khổ hạn chế của thư viện, trường học, viện nghiên cứu.Bản thân việc số hoá tài liệu không vi phạm bản quyền, việc vi phạm hay không phụ thuộc vào mục đích sử dụng (chẳng hạn dùng với mục đích thương mại làm ảnh hưởng đến lợi. kinh tế của người nắm giữ bản quyền là vi phạm) và khuôn khổ sử dụng (ví dụ nếu phổ quát rộng rãi ra sức chúng, ngoài khuôn khổ thư viện là vi phạm).Việc download, phát tán tài liệu số hiện nay đang rất phổ biến ở Việt Nam đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của tác giả và các nhà xuất bản mà Nhà nước cần có những quy chế quản lý và xử phạt để bảo hộ lợi quyền chính đáng của tác giả và nhà xuất bản.
Xây dựng mục tiêu
Việc xây dựng thư viện số là nhằm đáp ứng năm (5) yêu cầu sau [1,13]:
Societies – mãn nguyện nhu cầu thông tin
Scenarios – Cung cấp dịch vụ thông báo
Spaces – Hiển thị đa công cụ
Structures – Tổ chức cấu trúc thông tin
Streams – Truyền đạt thông tin
Có thể người bệnh quan tâm tài liệu : số hóa tài liệu lưu trữ
2 Xác định nguồn tin số hoá/cần số hoá:
2.1. Loại hình văn bản cần số hoá
Văn bản & Tài liệu: Sách, tạp chí, bài viết, mỏng, luận văn, …
Âm thanh & Video: Bài nói chuyện, bài giảng, âm nhạc, phim ảnh, …
thông báo địa lý: Hình ảnh, bản đồ, …
thông tin sinh vật học: con người, động vật, thực vật, gen, …
Hình ảnh & Đồ hoạ: Hình ảnh 2D, 3D, bản vẽ kỹ thuật, lược đồ, …
Phần mềm & dữ liệu: chương trình, hình mẫu (model), mô phỏng (simulation), vv…
2.2. Xác định các nguồn/kho tài liệu đã được máy tính hoá
- Tài nguyên trong thư viện: tài liệu dạng truyền thống (sách, báo…), tài liệu đã được máy tính hoá (file âm thanh, file văn bản, các CSDL thư mục, các CSDL toàn văn (luận văn, luận án, hình ảnh…)…
- Các hệ thống liên thông: thư viện khác, bảo tồn, trọng điểm thông tin, …
Tham khảo thêm : dịch vụ nhập liệu chuyên nghiệp
3. Đánh giá cơ sở hạ tầng
- Cơ sở hạ tầng CNTT: máy tính, máy chủ, hệ thống mạng và các hệ thống lưu trữ dữ liệu. Đánh giá khả năng có kho tài nguyên tại chỗ mang tính tụ hợp cùng với các hệ thống thư viện liên thông mang tính phân tán. Việc tổ chức liên thông và giao diện sử dụng hiệu quả là nhu cầu chỉ có cổng thông báo có thể giải quyết được
- Con người: kế hoạch đề nghị có bao lăm nguồn nhân công tham gia, trong đó có bao lăm nhân viên cơ hữu có đủ trình độ có thể tham dự dự án ngay, bao nhiêu nhân viên bên ngoài có thể thuê theo sự vụ, bao nhiêu viên chức cần phải đào tạo để có thể thực hành được công việc…?- Nguồn lực tài chính: xác định ngân sách và kế hoạch giải ngân sát với thực tiễn để đảm bảo tiến độ khai triển dự án/ kế hoạch đề ra.
4. Những đề nghị về quản lý tài liệu số hoá
Đối tượng là các chuỗi dữ liệu (tỉ dụ các biểu ghi thư tịch, các chuỗi hình ảnh) có cấu trúc (tỉ dụ Dublin Core hoặc video MPEG-7) kèm theo phương thức sử dụng (không chỉ đơn thuần biểu ghi hoặc nội dung văn bản)
Đa ngôn ngữ (Việt, Anh, Pháp, …):
Loại hình thông báo: toàn văn (full-text), tóm lược, siêu dữ liệu
Đa công cụ (multimedia): cấu trúc, chất lượng, tầng
Cấu trúc dựa trên chuẩn XML: DC, MODS, MARC 21 XML, …
Bộ sưu tập phân tán: Kleisli, CIMI, Z39.50, …
kiếm tổng quát: thu thập đa nguồn, tuyển lựa tự động theo kinh nghiệm, tìm kiếm song song, hoà trộn kết quả
Truy cập: Phân quyền, phân cấp, IPR, tính phí, bảo mật và cá nhân chủ nghĩa hoá
Đối với tài liệu trên giấy:
Đối với những tài liệu không nhận dạng quang (gọi tắt là OCR) là những tài liệu xuất bản bằng hình thức in roneo, đánh máy chữ và chất liệu giấy rất xấu thì dung lượng sản phẩm phải nhỏ nhưng vẫn giữ được độ sắc nét của chữ, hình ảnh trong tài liệu.
Đối với tài liệu OCR (thường là những tài liệu in sau này có chất lượng tốt) thì sản phẩm phải có chức năng quãng toàn văn nội dung tài liệu (Searchable fulltext). Định dạng của sản phẩm đầu ra phong phú, bao gồm nhiều định dạng: doc, xls, txt, pdf…
5. Phần mềm quản lý thư viện số và mô hình thư viện số
Phần mềm quản lý thư viện số là một phần chẳng thể thiếu để quản lý nguồn tài nguyên số nói riêng và quản lý khẩn hoang thư viện số nói chung. hiện thời, có rất nhiều phần mềm quản lý thư viện số từ những phần mềm thương nghiệp của các công ty tin học như phần mềm thư viện số của Công ty CMC, Công ty Tinh Vân, Công ty lạc Việt…, cho đến các phần mềm mã nguồn mở như Dspace, Greenstone… Dưới đây là một mô hình thư viện số căn bản trên thế giới:Mô hình thư viện số căn bản
Có thể người bệnh quan tâm tài liệu : dịch vụ scan tài liệu uy tín
6. Vấn đề bản quyền tài liệu số hoá
Vấn đề bản quyền là vấn đề rất quan yếu đối với các thư viện hiện. Theo Luật sở hữu trí não Việt Nam, những tài liệu dưới đây không được bảo hộ bản quyền:- Luật sở hữu trí não Việt Nam 2005; Chương I, Mục 1, Điều 15 “Các đối tượng không thuộc phạm vi bảo hộ quyền tác giả: 1. tin tưởng.# thời sự đơn thuần đưa tin. 2. Văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hành chính, văn bản khác thuộc lĩnh vực tư pháp và bản dịch chính thức của văn bản đó. 3. Quy trình, hệ thống, phương pháp hoạt động, khái niệm, nguyên lý, số liệu”- Luật sở hữu trí não Việt Nam 2005: Điều 27, khoản (a), (b) “…Tác phẩm không thuộc loại hình quy định tại điểm a khoản này có hạn vận bảo hộ là suốt cuộc đời tác giả và năm mươi năm tiếp theo năm tác giả chết; trong trường hiệp tác phẩm có đồng tác giả thì hạn vận bảo hộ chấm dứt vào năm thứ năm mươi sau năm đồng tác giả rốt cuộc chết”Việc số hoá tài liệu cho thư viện số là không vi phạm bản quyền nếu: Tài liệu nằm ngoài bản quyền hoặc tài liệu được bảo hộ bản quyền nhưng số hoá để dùng với mục đích phi thương mại trong khuôn khổ hạn chế của thư viện, trường học, viện nghiên cứu.Bản thân việc số hoá tài liệu không vi phạm bản quyền, việc vi phạm hay không phụ thuộc vào mục đích sử dụng (chẳng hạn dùng với mục đích thương mại làm ảnh hưởng đến lợi. kinh tế của người nắm giữ bản quyền là vi phạm) và khuôn khổ sử dụng (ví dụ nếu phổ quát rộng rãi ra sức chúng, ngoài khuôn khổ thư viện là vi phạm).Việc download, phát tán tài liệu số hiện nay đang rất phổ biến ở Việt Nam đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của tác giả và các nhà xuất bản mà Nhà nước cần có những quy chế quản lý và xử phạt để bảo hộ lợi quyền chính đáng của tác giả và nhà xuất bản.